K-Pop ศึกษา: ทำไมเพลงยอดสตรีมเยอะกลับไม่ถูกยอมรับว่าฮิตจริง? ย้อนมองวัฒนธรรม ‘ปั่นสตรีม’ ที่เปลี่ยนแปลงวงการ

ช่วงต้นปีที่ผ่านมา แพลตฟอร์มต่างๆ ได้เปิดเผยสถิติสตรีมมิงออกมาว่าเพลงไหนมียอดสตรีมสูงสุด และวงการ K-Pop เองก็มีประเด็นที่ถูกพูดถึงจนกลายเป็นเรื่องราวถกเถียงกันถึงยอดสตรีมเพลงที่สูง เพราะมีหลายคนที่บอกว่าเมื่อเทียบกับเพลงที่ยอดสตรีมรองลงมาดูเหมือนว่าเพลงที่มียอดสตรีมสูงสุดจะมีกระแสถูกพูดถึงในวงกว้างที่น้อยกว่า

ด้วยประเด็นที่เกิดขึ้น คำถามจึงผุดขึ้นทันทีว่า “เพลงที่มียอดสตรีมสูงลิ่วแบบนี้ ทำไมเราไม่เคยเห็นมันทะยานสู่กระแสไวรัล หรือถูกพูดถึงในวงกว้างเท่าไหร่นัก?” เรื่องนี้ทำให้นึกถึงวัฒนธรรมการ “ปั่นยอด” ของแฟนคลับ K-Pop ซึ่งฝังรากลึกมายาวนาน ตั้งแต่ยุคสมัยที่โซเชียลมีเดียเริ่มเข้ามามีอิทธิพล จนแฟนๆ เริ่มช่วยกันสร้างเอนเกจให้กับศิลปิน ไปจนถึงการฟังเพลงแบบสตรีมวนในเพลย์ลิสต์เดิมทั้งวัน หรือการรณรงค์กันในกลุ่มแฟนคลับต่างๆ เพื่อทำยอดสถิติในอีเวนท์สำคัญต่างๆ

แต่ก่อนที่จะไปไกลกว่านี้ ขอเคลมไว้ก่อนว่าบทความชิ้นนี้ไม่ได้ต้องการตัดสินว่าการปั่นสตรีมเพลงโดยแฟนคลับนั้นผิดหรือถูก หากแต่ชวนให้ลองมอง “ยอดสตรีม” และ “กระแสความนิยม” อย่างรอบด้าน เพื่อให้เห็นความเป็นจริงในอุตสาหกรรมเพลงที่ซับซ้อนขึ้นเรื่อยๆ ทุกวัน

มุมของแฟนคลับ: สตรีมด้วยหัวใจ มากกว่าแค่ความบันเทิง

ใครที่ก้าวเข้ามาในโลก K-Pop จะรู้ดีว่าการเป็นแฟนคลับไม่ได้มีแค่เรื่องซื้ออัลบั้ม ไปคอนเสิร์ต หรือติดตามศิลปินบนโซเชียล แต่ยังรวมถึงการช่วยกัน “สตรีมเพลง” เพื่อผลักดันศิลปินที่เรารักให้ไปได้ไกล ทั้งในชาร์ตเพลง รายการทีวี และเวทีประกาศรางวัล

• พลังแห่งแฟนคลับ: การรวมตัวเพื่อสตรีมเป็นกิจกรรมที่แฟนๆ ลงแรงและเวลาอย่างมุ่งมั่น ให้เพลงขึ้นชาร์ต จะได้เห็นศิลปินคว้ารางวัล หรือมียอดผู้ฟังทะลุเป้า ซึ่งการสนับสนุนในรูปแบบนี้ มาพร้อมกับความรู้สึกภูมิใจลึกๆ เมื่อได้เห็นศิลปินที่เรารักไปถึงในจุดที่แฟนๆ คาดหวังเอาไว้
• กลยุทธ์ “ของแถม” จากค่ายเพลง: บางค่ายอาจกระตุ้นยอดด้วยการ เตรียมคอนเทนต์เบื้องหลัง รูปภาพพิเศษ หรือแม้แต่การแจกการ์ดสุ่มสะสม เพื่อให้เป็นผลประโยชน์กับแฟนๆ เมื่อยอดสตรีมมาถึงระดับที่วางเอาไว้ โดยเฉพาะปัจจุบันเรื่องดิจิทัลแอสเซทที่สามารถแจกกันบนแพลตฟอร์ม และยังซื้อขายแลกเปลี่ยนกันได้ ก็ยิ่งเสริมแรงให้แฟนคลับอยากสตรีมเพลงกันแบบต่อเนื่อง

แต่ประเด็นก็คือ ตัวเลขสุดอลังการ ที่เกิดจากแฟนคลับเป็นหลัก อาจไม่สะท้อน “กระแสวงกว้าง” หรือ ”ความแมส” ของคนทั่วไป จนทำให้เกิดภาพที่ดูขัดแย้ง: เพลงมียอดสตรีมมหาศาล แต่คนที่ไม่ใช่แฟน K-Pop จริงๆ กลับไม่รู้จักเลย

เพลงไวรัล: เมื่ออัลกอริทึมสร้างศิลปินชั่วข้ามคืน

ในอีกฟากของวงการ เราได้เห็นเพลงบางเพลงที่ดังเปรี้ยงจากไวรัลใน TikTok หรือ Reels เสียงดนตรีติดหู มีชาเลนจ์เต้นโคฟ จนคนทั่วไปที่อาจไม่เคยสนใจ K-Pop มาก่อน ยังพลอยได้ยินไปด้วย ซึ่งต่างจากเพลงที่ถูก “สตรีมปั่น” อย่างสิ้นเชิง

• ปรากฏการณ์ “แมส” จริง: เพลงไวรัลมักมีคนทั่วไปเข้ามาฟังซ้ำ เพราะติดหูหรือมีท่าเต้นติดตา ส่งให้มีคนทั่วไปเข้ามาขับเคลื่อนยอดสตรีมไปพร้อมๆกับแฟนคลับ จนบ้างครั้งก็เป็นจำนวนที่มากกว่าแฟนๆ สามารถทำได้
• จุดอ่อน: แรงไวรัลแม้ก่อกระแสขึ้นสูงชั่วขณะ แต่หากไม่มีฐานแฟนคลับที่เข้มแข็งคอยสนับสนุน ยอดสตรีมระยะยาวก็อาจแกว่งตกอย่างรวดเร็ว บางครั้งถึงขั้นกลายเป็น “One-Hit Wonder” แล้วก็จางหายไป

นี่จึงกลายเป็น สองขั้วสุดโต่ง: เพลงที่มีฐานแฟนคลับสตรีมกันยาวๆ แต่ไม่ติดหูใครนอกวง กับเพลงที่ฮิตไปทั่ว ใครๆ ก็ร้องตามได้ แต่ยอดสตรีมอาจไม่ยั่งยืนในระยะยาว

อัลกอริทึมและกลเกมในแพลตฟอร์มสตรีมมิง

เป็นไปได้ว่าตัวเลขสตรีมสูงบางส่วนอาจมาจากการคัดสรรของอัลกอริทึม ซึ่งให้ความสำคัญกับเพลงที่มียอดผู้ฟังต่อเนื่อง ทำให้เพลงถูกแนะนำซ้ำๆ จนสามารถขึ้นไปสู่ชาร์ตสูงขึ้นเรื่อยๆ แต่ถ้าถามว่าคนฟังจำนวนมากเหล่านั้นเป็นฐานแฟนคลับเดิมๆ หรือผู้ฟังหน้าใหม่กันแน่ ก็อาจต้องวิเคราะห์ลึกในเชิงข้อมูล

• การตลาด vs. ความเป็นธรรมชาติ: การผลักดันของค่ายเพลงและแฟนด้อมอาจกลบกระแสจากคนฟังทั่วไป จนบางเพลงดู “พุ่งทะลุชาร์ต” ขณะที่เพลงที่โตด้วยไวรัลแท้ๆ ถูกละเลยในอัลกอริทึม (ซึ่งแน่นอนว่าในมุมนี้ก็อาจมีโอกาสพลิกสลับกันไปมาได้)
• ปั่นยอดมันโปร่งใสไหม?: มุมมองบางส่วนตั้งข้อสงสัยว่าเพลงที่จู่ๆ ก็พุ่งขึ้นชาร์ตมาแบบไม่มีปี่มีขลุ่ย ค่ายเพลงอาจใช้วิธีการสีเทาจ้างระบบปั่นด้วยบอทอย่างที่เคยได้ยินข่าวกันมา หรือโปรโมชันทุ่มหนัก ซื้อโฆษณา ยิงแอด แต่จากช่วงที่ผ่านมากรณีส่วนใหญ่ก็ยังคงเป็น “พลังแฟนคลับ” เสียมากกว่า รวมถึงลักษณะแบบ “เพลงดีบอกต่อ“ ที่ฮิตจากการป้ายยากันปากต่อปากก็เกิดขึ้นอยู่บ่อยครั้ง ซึ่งในกรณีนี้สุดท้ายเราก็จะเห็นร่องรอยว่าจุดเริ่มต้นของยอดสตรีมที่เพิ่มขึ้นมันมีที่มาที่ไปยังไง

“ความสำเร็จที่แท้จริง” ในยุคดิจิทัล

เมื่อมองภาพรวมทั้งหมด คำว่า “ยอดสตรีมสูง” ในวันนี้จึงอาจแปลความหมายได้หลายมุม อาจเป็นเพลงที่ได้รับความนิยมเพราะแฟนคลับทุ่มสุดตัว หรือ อาจเป็นเพลงที่กระแสไวรัลทั่วบ้านทั่วเมือง หรือบางครั้งก็ผสมผสานกันทั้งสองทาง

• จากแฟนคลับถึงตลาดวงกว้าง: ศิลปิน K-Pop หลายวงตั้งเป้าหมายเติบโตจากฐานแฟนคลับให้แน่น แล้วค่อยขยับขยายสร้างชื่อไปไกล
• ไวรัลก็สำคัญ: การมีเพลงโด่งดังข้ามคืน มักเป็นโอกาสอันดีให้ศิลปินเปิดตลาดใหม่ๆ ได้อย่างรวดเร็ว แม้จะเสี่ยงกับความไม่ยั่งยืน

สุดท้ายก็อยู่ที่ผู้ฟังและค่ายเพลงว่าจะให้ความสำคัญกับตัวชี้วัดแบบไหน เพราะในยุคที่ตัวเลขสามารถ “แต่ง” ได้หลากหลาย คำถามที่น่าสนใจก็คือ “เรากำลังวัดความสำเร็จด้วยยอดสตรีมจริงๆ หรือมองหาความนิยมที่จับต้องได้ในชีวิตประจำวัน?”